(!) Στοιχεία στο φυσικό περιβάλλον (στη φύση) που προκύπτουν από παρεμβάσεις από τον άνθρωπο για να χρησιμοποιηθεί εμπίπτουν στο «δομημένο περιβάλλον» (βλ. παρακάτω).

(!) Ο όρος φυσικό περιβάλλον χρησιμοποιείται ορισμένες φορές με την έννοια του «υλικού περιβάλλοντος» (αγγλ. physical environment), σε αντιδιαστολή, για παράδειγμα, με ένα «εικονικό περιβάλλον», και όχι με την έννοια της φύσης και των συστατικών της.

(i) Ο όρος «εικονικό περιβάλλον» (αγγλ. virtual environment) αφορά στην αναπαράσταση (απεικόνιση) στοιχείων με τη βοήθεια κάποιου υλικού μέσου[1], για παράδειγμα ενός καμβά ζωγραφικής, ενός ψηφιακού μέσου (π.χ. DVD ROM) ή ενός υπολογιστή. Στον χώρο της πληροφορικής έχει εδραιωθεί η χρήση του όρου για προσομοιώσεις, παιχνίδια, 2D/3D μοντέλα εικονικής πραγματικότητας, κ.λπ. που αναπαριστούν κόσμους στους οποίους δημιουργείται στους χρήστες η αίσθηση της εμβύθισης (π.χ. μέσω avatars).

(!) Ο όρος «ηλεκτρονικός[2]» (αγγλ. electronic) χρησιμοποιείται συχνά έναντι του «ψηφιακός[3]» (ή και το ανάποδο). Αυτό είναι λάθος καθότι προέρχονται από διαφορετικές έννοιες. Άλλωστε υπάρχουν ηλεκτρονικές συσκευές που δεν είναι ψηφιακές και είναι αναλογικές (φωτοτυπικά, οι παλιές τηλεοράσεις, ενσύρματα τηλέφωνα, ηχοσυστήματα, κ.ά.). Καθώς τείνουν να απαλειφθούν τα αναλογικά συστήματα και να αντικατασταθούν πλήρως από τα ψηφιακά, κυριαρχούν πλέον τα ψηφιακά ηλεκτρονικά συστήματα ή εν συντομία ψηφιακά συστήματα.

(i) Το ψηφιακό περιβάλλον διαχωρίζεται σε υλικό (αγγλ. hardware, δηλ. συσκευές, όργανα και μέσα αποθήκευσης), λογισμικό (αγγλ. software, δηλαδή λειτουργικά συστήματα και εφαρμογές) και δεδομένα (αγγλ. data, δηλ. αρχεία, βάσεις, κ.λπ.), καθώς και ολοκληρωμένα συστήματα που αυτά συνθέτουν.

(i) Στις μέρες μας ο όρος «ηλεκτρονικό περιβάλλον» χρησιμοποιείται συχνά με την έννοια του αύλου τμήματος ενός ψηφιακού (π.χ. «στο ηλεκτρονικό περιβάλλον του ΟΠΣ») ή στο περιβάλλον μιας ηλεκτρονικής υπηρεσίας (π.χ. «στο ηλεκτρονικό περιβάλλον εκπαίδευσης»).

(i) Όταν αναφερόμαστε στο περιβάλλον μιας περιοχής, μιας υποδομής, μια υπηρεσίας κ.λπ., για παράδειγμα το «περιβάλλον ενός μουσείου» στην ουσία αναφερόμαστε σε όλα τα περιβάλλοντα που το συνθέτουν: φυσικό περιβάλλον (φυσικός φωτισμός, αέρας, βροχή, κήποι και δέντρα, κ.λπ.), δομημένο περιβάλλον (κτίρια, εγκαταστάσεις, έπιπλα, εξοπλισμοί, χώροι υγιεινής, κ.λπ.), αγαθά (ενημερωτικά έντυπα, souvenir, κ.λπ.), υπηρεσίες/διαδικασίες (εκδοτήρια, πωλητήρια, ξεναγήσεις, διαδικασίες εκκένωσης, κ.λπ.), μηχανισμοί (ανελκυστήρες/αναβατόρια, αυτόματα εκδοτήρια, κ.λπ.), ψηφιακά συστήματα και μέσα (info kiosks, συστήματα virtual reality, ιστοσελίδες και εφαρμογές για φορητές συσκευές, συστήματα αυτόματης ξενάγησης, προωθητικά DVD, ηχοσυστήματα, συστήματα αναγγελιών, κ.λπ.), ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις (τεχνητός φωτισμός, κ.ά.), και λοιπές εγκαταστάσεις (συστήματα ασφάλειας, κ.λπ.).

(i) Ο όρος «απροσπέλαστο περιβάλλον» χρησιμοποιείται συχνά για να υποδηλώσει την ύπαρξη φραγμών και εμποδίων και ως εκ τούτου τη μη διασφάλιση της αυτόνομης, ασφαλούς και άνετης προσέγγισης και χρήσης από όλους τους χρήστες.

(i) Εξειδικευμένο επεξηγηματικό παράδειγμα: Ένα WC κοινού σε ένα μουσείο θεωρείται προσπελάσιμο όταν όλοι οι χρήστες, χωρίς εξαιρέσεις (π.χ. τυφλοί, χρήστες αναπηρικού αμαξιδίου, κ.λπ.) μπορούν ξεκινώντας από οποιονδήποτε χώρο του μουσείου να φτάσουν, αυτόνομα και με ασφάλεια, μέχρι την είσοδό του WC χωρίς να συναντήσουν εμπόδια (π.χ. σκαλιά, επικίνδυνες ράμπες, αφύλακτα σημεία πιθανής πτώσης από ύψος, κ.λπ.).

(i) Εξειδικευμένο επεξηγηματικό παράδειγμα: Ένα WC κοινού σε ένα μουσείο θεωρείται προσβάσιμο όταν όλοι οι χρήστες, χωρίς εξαιρέσεις (π.χ. τυφλοί, χρήστες αναπηρικού αμαξιδίου, κ.λπ.) μπορούν να εισέλθουν και να κάνουν ολοκληρωμένη χρήση του, αυτόνομα και με ασφάλεια, χωρίς να συναντήσουν εμπόδια (π.χ. ανισοϋψείς επιφάνειες κίνησης ή απουσία επαρκούς χώρου για ελιγμούς με αναπηρικό αμαξίδιο, εξοπλισμούς σε ακατάλληλα ύψη και διαστάσεις, κ.λπ.).

(i) Εφόσον ένα WC κοινού είναι προσπελάσιμο και προσβάσιμο για τα άτομα με αναπηρία, σε πλήρη συμμόρφωση με τις εθνικές τεχνικές προδιαγραφές (βλ. «Οδηγίες Σχεδιασμού ΥΠΕΝ “Σχεδιάζοντας για όλους” και Υ.Α. ΥΠΕΝ/ΔΕΣΕΔΠ/65826/699/2020), τότε χαρακτηρίζεται «WC AμεΑ» και πρέπει να φέρει ανάλογη σήμανση (διεθνές σύμβολο πρόσβασης).

*

1. Σέβεται: θα πρέπει να σέβεται την ποικιλομορφία των χρηστών. Κανείς δεν θα πρέπει να αισθάνεται περιθωριοποιημένος και όλοι θα πρέπει να είναι σε θέση να συμμετέχουν σε αυτό.

2. Είναι ασφαλές: θα πρέπει να είναι απαλλαγμένο από κινδύνους για όλους τους χρήστες. Ως εκ τούτου, όλα τα στοιχεία τα οποία αποτελούν μέρη ενός περιβάλλοντος πρέπει να είναι σχεδιασμένα με την ασφάλεια κατά νου (ολισθηρά πατώματα, τα μέρη που προεξέχουν, διαστάσεις, κ.λπ.).

3. Είναι υγιεινό: δεν θα πρέπει να συνιστά κίνδυνο για την υγεία ή να προκαλεί προβλήματα σε εκείνους που πάσχουν από ορισμένες ασθένειες ή αλλεργίες. Ακόμη περισσότερο, θα πρέπει να προωθεί την υγιή χρήση των χώρων και προϊόντων. 

4. Είναι λειτουργικό: θα πρέπει να είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να εκτελεί τη λειτουργία για την οποία προορίζεται χωρίς προβλήματα ή δυσκολίες. Για παράδειγμα, θα ήταν παράλογο να σχεδιάσει κανείς ένα ιατρικό κέντρο μη έχοντας κατά νου ότι το πλάτος των διαδρόμων θα πρέπει να επιτρέπει σε δύο φορεία να διασταυρωθούν και ότι οι πόρτες πρέπει να είναι αρκετού πλάτους ώστε ένα φορείο να περάσει από αυτές. 

5. Είναι κατανοητό: όλοι οι χρήστες θα πρέπει να είναι σε θέση να προσανατολιστούν χωρίς δυσκολίες μέσα σε ένα συγκεκριμένο χώρο, και ως εκ τούτου τα παρακάτω είναι ουσιώδη:

α.  Σαφείς πληροφορίες: χρήση εικονιδίων που είναι κοινά σε διάφορες χώρες, αποφεύγοντας τη χρήση λέξεων ή συντομογραφιών από την τοπική γλώσσα, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση. Για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας το γράμμα “C” στις βρύσες, το οποίο σημαίνει «Cold» «Ψυχρό» στα αγγλικά, αλλά «Caliente» που σημαίνει «Ζεστό» ακριβώς το αντίθετο στα ισπανικά. 

β.  Κατανομή στον χώρο: θα πρέπει να είναι συνεκτικό και λειτουργικό, αποφεύγοντας τον αποπροσανατολισμό και τη σύγχυση. 

6. Είναι καλαίσθητο: το αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι αισθητικά ευχάριστο, καθώς έτσι θα καταστεί πιθανότερο να γίνει αποδεκτό από όλους…

(i) Στην πράξη, ένα «προσβάσιμο δομημένο περιβάλλον» πρέπει για παράδειγμα να:

• Προβλέπει οδεύσεις ελεύθερες από εμπόδια, χωρίς υψομετρικές διαφορές ή με διαφορές γεφυρωμένες με τον κατάλληλο εξοπλισμό, κατάλληλες διαστάσεις ανοιγμάτων και χώρων για τη διευκόλυνση ατόμων με κινητικές αναπηρίες, αλλά και ηλικιωμένων, γυναικών που εγκυμονούν, μεταφορέων ογκωδών αντικειμένων κ.λπ.
• Προβλέπει έντονες χρωματικές αντιθέσεις μεταξύ στοιχείων και κατάλληλη σήμανση, ηχητική, απτική και οπτική, ώστε να εξυπηρετείται εξίσου το άτομο με περιορισμούς όρασης ή ακοής με το άτομο προχωρημένης ηλικίας και κάθε άλλο άτομο.
• Προβλέπει εξοπλισμούς κατάλληλα σχεδιασμένους και «ζωντανή» υποστήριξη ώστε οι προβλεπόμενες υπηρεσίες να μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιονδήποτε σε ισότιμη βάση.
• Διασφαλίζει υποδομές, υπηρεσίες και αγαθά του αυτού επιπέδου ποιότητας, κατάλληλα σχεδιασμένα, τα οποία θα παρέχει από τα ίδια σημεία σε όλους τους πολίτες χωρίς διακρίσεις στη μεταχείριση.
• Διασφαλίζει την ασφάλεια καθενός σε συνθήκες καθημερινής διαβίωσης και δράσης, αλλά και σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης.

(i) Ένα προσβάσιμο περιβάλλον, επίσης, είναι αποδεδειγμένα ένα ασφαλέστερο περιβάλλον. Σκεφτείτε για παράδειγμα χώρους με ήπιες ράμπες αντί για σκαλοπάτια.

(i) Ένα προσβάσιμο περιβάλλον ελεύθερο από εμπόδια, επιτρέπει σε όλους να λειτουργήσουν επί ίσοις όροις και συντελεί στον επαναπροσδιορισμό των δικαιωμάτων αλλά και των υποχρεώσεων των πολιτών με αναπηρία. Δικαίως λοιπόν η «προσβασιμότητα» θεωρείται το «κλειδί» για την εξίσωση των ευκαιριών όλων, και των πολιτών με αναπηρία.