(Αρ. Πρωτ. 1552)
Σήμερα, 25 Νοεμβρίου 2025, στην Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, η ΕΣΑμεΑ μαζί με ολόκληρο το ευρωπαϊκό αναπηρικό κίνημα, που αντιπροσωπεύεται από το European Disability Forum και στο οποίο προεδρεύει ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης, καλούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ελλάδα και τα υπόλοιπα κράτη μέλη να λάβουν δραστικά μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων, της ασφάλειας και της αξιοπρέπειας των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία.
Η έκκληση αυτή υποστηρίζεται από τα ευρήματα της εναλλακτικής έκθεσης που δημοσίευσε πρόσφατα το EDF προς την Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας (GREVIO). Η έκθεση επισημαίνει τις επίμονες ελλείψεις στις πολιτικές και τη νομοθεσία της ΕΕ, οι οποίες δεν αντιμετωπίζουν τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου των γυναικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, εξακολουθούν να εκτίθενται δυσανάλογα σε βία, διακρίσεις και αποκλεισμό. Έχουν δύο έως πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να υποστούν βία σε σύγκριση με τις γυναίκες χωρίς αναπηρία. Αντιμετωπίζουν επιπλέον κινδύνους αναγκαστικής στείρωσης, ιδρυματοποίησης, κοινωνικής απομόνωσης και εμποδίων στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
Τα παραπάνω αποτελούν τις οι συνέπειες των κενών στις πολιτικές και της απουσίας ουσιαστικής συμπερίληψης των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία.
Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία του ΟΗΕ
Η ΕΕ προσχώρησε στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (γνωστή και ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) το 2024. Την ίδια χρονιά, ενέκρινε τον πρώτο της νόμο για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Τώρα, αυτές οι δεσμεύσεις πρέπει να γίνουν πραγματικότητα.
Η ομάδα εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη βία κατά των γυναικών (GREVIO) θα πραγματοποιήσει την πρώτη της αξιολόγηση της ΕΕ για να διαπιστώσει τι γίνεται για τη συμμόρφωση με αυτή τη Σύμβαση.
Κατά την αξιολόγηση του έργου της ΕΕ στον τομέα της βίας κατά των γυναικών, οι εμπειρογνώμονες θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της δεσμεύονται από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (CRPD). Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη πρέπει να διασφαλίζουν την πλήρη ανάπτυξη, την ενδυνάμωση και την ισότητα των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία (άρθρο 6) και να τις προστατεύουν από την εκμετάλλευση, τη βία και την κακοποίηση (άρθρο 16).
Ωστόσο, στις τελικές παρατηρήσεις του 2025, η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία εξέφρασε διάφορες ανησυχίες:
Οι πολιτικές της ΕΕ για την ισότητα των φύλων, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής της ΕΕ για την ισότητα των φύλων 2020-2025, δεν παρέχουν επαρκή προστασία και δεν εστιάζουν επαρκώς στις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία.
Η αναγκαστική στείρωση, ο βιασμός, η σεξουαλική παρενόχληση και άλλες μορφές βίας εξακολουθούν να μην απαγορεύονται ρητά από το δίκαιο της ΕΕ.
Τα στοιχεία σχετικά με τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία παραμένουν εξαιρετικά περιορισμένα.
Οι απόψεις των γυναικών με αναπηρία δεν λαμβάνονται συστηματικά υπόψη κατά τη χάραξη των πολιτικών της ΕΕ.
Καλούμε τους εμπειρογνώμονες του Συμβουλίου της Ευρώπης, την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αντιμετωπίσουν και να επιλύσουν σαφώς τα ζητήματα αυτά κατά την εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
Τι αποκάλυψε η έκθεση του EDF προς την GREVIO
Η εναλλακτική έκθεση του EDF επισημαίνει σοβαρές ελλείψεις στη δράση της ΕΕ όσον αφορά τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία:
- Επίμονη βία και επιβλαβείς πρακτικές
Ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα είναι η συνεχιζόμενη νομιμότητα της αναγκαστικής στείρωσης σε τουλάχιστον 12 κράτη μέλη της ΕΕ. Η πρακτική αυτή αποτελεί σοβαρή παραβίαση της σωματικής αυτονομίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ωστόσο η ΕΕ δεν έχει ακόμη απαιτήσει την απαγόρευσή της.
- Έλλειψη πολιτικών χωρίς αποκλεισμούς
Παρότι η ΕΕ έχει λάβει σημαντικά μέτρα, τα νομικά μέσα εξακολουθούν να μην αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρία. Η απουσία απαγόρευσης της αναγκαστικής στείρωσης, δράσεων για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας των υπηρεσιών ή της υιοθέτησης στρατηγικών πρόληψης και ευαισθητοποίησης χωρίς αποκλεισμούς λόγω αναπηρίας αφήνει πολλές γυναίκες και κορίτσια με αναπηρία χωρίς προστασία.
- Ανεπαρκή δεδομένα
Παρά την πρόοδο που έχει σημειώσει η Eurostat και το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για την Ισότητα των Φύλων, δεν υπάρχει συστηματική συλλογή δεδομένων ανά τύπο αναπηρίας, ούτε δεδομένα σχετικά με τη βία που συμβαίνει σε ιδρύματα ή άλλα κλειστά περιβάλλοντα.
- Εμπόδια στην προστασία και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη
Η νέα οδηγία περιλαμβάνει βασικές διατάξεις σχετικά με την προσβασιμότητα, την κατάρτιση των επαγγελματιών του τομέα της δικαιοσύνης και τις κατευθυντήριες γραμμές που λαμβάνουν υπόψη την αναπηρία. Ωστόσο, αυτά τα επιτεύγματα κινδυνεύουν να παραμείνουν στο χαρτί χωρίς ισχυρή παρακολούθηση, καθοδήγηση και συμμετοχή των οργανώσεων ατόμων με αναπηρία.
Έκκληση προς την ΕΕ: η συμπερίληψη δεν είναι προαιρετική
Καλούμε την ΕΕ να αναλάβει άμεση και συγκεκριμένη δράση:
- Να τερματίσει την αναγκαστική στείρωση σε όλα τα κράτη μέλη, η οποία θα περιλαμβάνει πρόληψη, απαγόρευση, κυρώσεις και διορθωτικά μέτρα, χωρίς εξαιρέσεις λόγω αναπηρίας.
- Να συμπεριλάβει ουσιαστικά τις γυναίκες με αναπηρία και τις οργανώσεις τους στο σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση όλων των πολιτικών για την ισότητα των φύλων και την καταπολέμηση της βίας.
- Να εξασφαλίσει την πλήρη προσβασιμότητα σε όλες τις υπηρεσίες προστασίας, υποστήριξης και δικαιοσύνης.
- Να εξασφαλίσει την εφαρμογή της οδηγίας για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας με τρόπο που να περιλαμβάνει τα άτομα με αναπηρία.
- Να ορίσει έναν συντονιστή της ΕΕ για την καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών, ο οποίος θα ασχολείται επίσης με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία.
- Να συλλέξει και να δημοσιεύσει αναλυτικά στοιχεία για όλες τις μορφές βίας, συμπεριλαμβανομένων των ιδρυμάτων.
- Αντιμετώπιση της διασταυρούμενης διάκρισης που καθιστά τις γυναίκες με αναπηρία πιο ευάλωτες στη βία, τη φτώχεια και την εκμετάλλευση.
Σε αυτή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, επιβεβαιώνουμε την αταλάντευτη δέσμευσή μας: καμία γυναίκα ή κορίτσι με αναπηρία δεν πρέπει να μείνει στο περιθώριο.
