(Αρ. Πρωτ.: 308)

ΘΕΜΑ: «Η Ε.Σ.Α.μεΑ. καταθέτει τις προτάσεις - παρατηρήσεις της στο σχέδιο νόμου με θέμα: «Αναδιοργάνωση της δομής της Ελληνικής Αστυνομίας και αναβάθμιση της εκπαίδευσης του ένστολου προσωπικού της - Εκσυγχρονισμός του θεσμού της ηλεκτρονικής επιτήρησης υπόδικων, κατάδικων και κρατούμενων σε άδεια - Ρύθμιση θεμάτων κρατούμενων σε σωφρονιστικά καταστήματα και άλλες διατάξεις».

Κύριε Πρόεδρε, 
Κυρίες και Κύριοι Μέλη,

Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) αποτελεί τον τριτοβάθμιο κοινωνικό και συνδικαλιστικό φορέα των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους στη χώρα, επίσημα αναγνωρισμένο Κοινωνικό Εταίρο της ελληνικής Πολιτείας σε ζητήματα αναπηρίας.

Με το παρόν έγγραφό μας και με αφορμή το σχέδιο νόμου «Αναδιοργάνωση της δομής της Ελληνικής Αστυνομίας και αναβάθμιση της εκπαίδευσης του ένστολου προσωπικού της - Εκσυγχρονισμός του θεσμού της ηλεκτρονικής επιτήρησης υπόδικων, κατάδικων και κρατούμενων σε άδεια - Ρύθμιση θεμάτων κρατούμενων σε σωφρονιστικά καταστήματα και άλλες διατάξεις» που έχει κατατεθεί στη Βουλή για συζήτηση και ψήφιση, σας καταθέτουμε τις προτάσεις μας και ζητάμε να κληθεί εκπρόσωπος της Ε.Σ.Α.μεΑ. κατά τη συζήτησή του στην Επιτροπή, προκειμένου να σας αναπτύξουμε πιο διεξοδικά τις θέσεις της Συνομοσπονδίας.

Λαμβάνοντας υπόψη: 

• την παρ. 6 του Άρθρου 21 του Συντάγματος της χώρας, σύμφωνα με την οποία «τα άτομα με αναπηρίες έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας».
• τον ν.4074/2012 (ΦΕΚ 88 Α΄/11.04.2012), με τον οποίο η χώρα μας κύρωσε τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία μαζί με το προαιρετικό πρωτόκολλο που τη συνοδεύει, γεγονός που συνεπάγεται την εφαρμογή της σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.
• τον ν.4488/2017, ο οποίος: i) στο άρθρο 68 (παρ. 1) προβλέπει ότι«1. Κατά το στάδιο της νομοπαραγωγικής διαδικασίας τα αρμόδια όργανα συνεκτιμούν τα δικαιώματα των ΑμεΑ, όπως αυτά περιγράφονται στη Σύμβαση και κατά τη διάρκεια της κατάρτισης σχεδίων νόμου, συνεργάζονται με το Συντονιστικό Μηχανισμό του άρθρου 69 και με το Κεντρικό Σημείο Αναφοράς του άρθρου 70 και τελούν σε διαβούλευση με αναγνωρισμένες αντιπροσωπευτικές οργανώσεις του αναπηρικού κινήματος, με άτομα και με ομάδες ατόμων που έχουν εύλογο ενδιαφέρον για τα δικαιώματα των ΑμεΑ [...]» και ii) στο άρθρο 61 (παρ. 1) προβλέπει ότι «Κάθε φυσικό πρόσωπο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υποχρεούται να διασφαλίζει την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στο πεδίο των αρμοδιοτήτων ή δραστηριοτήτων του, λαμβάνοντας κάθε πρόσφορο μέτρο και απέχοντας από οποιαδήποτε ενέργεια ή πρακτική που ενδέχεται να θίγει την άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Ιδίως υποχρεούται: α) να αφαιρεί υφιστάμενα εμπόδια κάθε είδους, β) να τηρεί τις αρχές καθολικού σχεδιασμού σε κάθε τομέα της αρμοδιότητάς του ή της δραστηριοποίησής του, προκειμένου να διασφαλίζει για τα άτομα με αναπηρία την προσβασιμότητα των υποδομών, των υπηρεσιών ή των αγαθών που προσφέρει, γ) να παρέχει, όπου απαιτείται σε συγκεκριμένη περίπτωση, εύλογες προσαρμογές υπό τη μορφή εξατομικευμένων και κατάλληλων τροποποιήσεων, ρυθμίσεων και ενδεδειγμένων μέτρων, χωρίς την επιβολή δυσανάλογου ή αδικαιολόγητου βάρους, δ) να απέχει από πρακτικές, κριτήρια, συνήθειες και συμπεριφορές που συνεπάγονται διακρίσεις σε βάρος των ατόμων με αναπηρία, ε) να προάγει με θετικά μέτρα την ισότιμη συμμετοχή και άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στον τομέα της αρμοδιότητας ή δραστηριότητάς του». 
• τον ν.4727/2020 (Κεφάλαιο Η΄), με τον οποίο ενσωματώθηκε στην εθνική μας νομοθεσία η Οδηγία (ΕΕ) 2016/2102 για την προσβασιμότητα των ιστότοπων και των εφαρμογών για φορητές συσκευές των οργανισμών του δημόσιου τομέα και το οποίο θεσπίζει τους κανόνες, όρους, προϋποθέσεις και απαιτήσεις για την κατασκευή, το περιεχόμενο και τη λειτουργία των ιστότοπων και των εφαρμογών για φορητές συσκευές των οργανισμών του δημόσιου τομέα προκειμένου να καταστούν προσβάσιμοι/ες στους χρήστες με αναπηρία.

Η Ε.Σ.Α.μεΑ. θα ήθελε να θέσει υπόψη σας ότι σύμφωνα με το άρθρο 15 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, αλλά και των Τελικών Παρατηρήσεων (Concluding Observations)1 της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, στην αρχική έκθεση της Ελλάδας, η Επιτροπή εκφράζει την ανησυχία της για: (α) Την απουσία πλαισίου που να προβλέπει τα απαραίτητα ειδικά μέτρα και εξατομικευμένη στήριξη σε φυλακισμένους και κρατούμενους με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση, προκειμένου να καλύπτουν τις καθημερινές τους ανάγκες σε συνθήκες που να διασφαλίζουν τον σεβασμό της αξιοπρέπειάς τους και συνιστά στο συμβαλλόμενο Κράτος να προβλέψει συγκεκριμένα μέτρα και εξατομικευμένη στήριξη για φυλακισμένους και κρατούμενους με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση, ώστε να καλύπτονται οι καθημερινές τους ανάγκες.

Η Ε.Σ.ΑμεΑ. έχει θέσει, επανειλημμένως, σε όλες τις προηγούμενες ηγεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης την αναγκαιότητα του σχεδιασμού και της εφαρμογής ειδικών μέτρων για την αντιμετώπιση των οξύτατων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις, τα οποία κρατούνται στα σωφρονιστικά καταστήματα και τα καταστήματα κράτησης της χώρας. Κατά καιρούς, έρχονται στο φως της δημοσιότητας στοιχεία για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων στο σύνολο των σωφρονιστικών καταστημάτων της χώρας. Οι άθλιες αυτές συνθήκες είναι βέβαιο ότι αφορούν και τους κρατούμενους με αναπηρία ή/ και χρόνιες παθήσεις οι οποίες και είναι πιο δυσμενείς, εάν λάβουμε υπόψη ότι οι τελευταίοι αντιμετωπίζουν πρόσθετα προβλήματα που πηγάζουν από την ίδια την αναπηρία/χρόνια πάθησή τους.

Ως εκ τούτου, η Ε.Σ.Α.μεΑ. προτείνει να ληφθούν υπόψη τα παρακάτω: 

ΜΕΡΟΣ Α΄ Ελληνική Αστυνομία

• Διασφάλιση της προσβασιμότητας των αστυνομικών τμημάτων και των κρατητηρίων των αστυνομικών τμημάτων στα άτομα με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση με βάση τις ανάγκες τους.
• Διασφάλιση της προσβασιμότητας των ψηφιακών περιβαλλόντων, όπως ιστότοποι και εφαρμογές της Ελληνικής Αστυνομίας, στα άτομα με αναπηρία σύμφωνα με τις προβλέψεις του ν.4727/2020.
• Προώθηση χρήσης νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών προκειμένου να διευκολυνθεί η επικοινωνία των ατόμων με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση με τις υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας.
• Πρόβλεψη παροχής εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας και ενημέρωσης σε όλους τα άτομα με αναπηρία, όπως σε γραφή Braille, σε απλό κείμενο, σε κείμενο για όλους (easy-to-read).
• Παροχή πληροφοριών σε μορφή ήχου και σε κείμενο Braille για τα άτομα με αναπηρία όρασης για τη διευκόλυνση επικοινωνίας τους με τους/τις αστυνομικούς.
• Παροχή πληροφοριών μέσω εγγράφων που είναι διατυπωμένα σε απλή γλώσσα ή/και με εικόνες για τη διευκόλυνσης της επικοινωνίας των ατόμων με νοητική αναπηρία με τους/τις αστυνομικούς.
• Διασφάλιση παροχής εύλογων προσαρμογών προς τα άτομα με αναπηρία (όταν αυτή ζητηθεί από τα ίδια), που είναι απαραίτητες για την επικοινωνία και ενημέρωση μεταξύ αυτών και του προσωπικού των υπηρεσιών της αστυνομίας.
• Συμπερίληψη της διάστασης της αναπηρίας στη βάση που διατηρεί η Ελληνική Αστυνομία για την καταγραφή των περιστατικών βίας.

Προτάσεις κατ΄ άρθρο: 

1. Στο άρθρο 17 «Διεύθυνση Οργάνωσης και Νομικής Υποστήριξης», η παρ. 3, στοιχείο βγ) να συμπληρωθεί ως ακολούθως (βλ. με έντονη γραμματοσειρά):
   «[…] βγ) την παρακολούθηση των νομοθετικών εξελίξεων του ενωσιακού δικαίου και την προετοιμασία της εναρμόνισης του εθνικού δικαίου με αυτό, καθώς και της παρακολούθησης των συστάσεων διεθνών οργάνων για την Ελλάδα που αφορούν στην Ελληνική Αστυνομία και την συμμόρφωσή τους με αυτές, σε συνεργασία με τις αρμόδιες Διευθύνσεις του Αρχηγείου Ελληνικής Αστυνομίας»

2. Στο άρθρο 18 «Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού», η παρ.3, στοιχείο αδ) να συμπληρωθεί ως εξής (βλ. με έντονη γραμματοσειρά):

«[…] αδ) την εναρμόνισή του στρατηγικού σχεδιασμού της Ελληνικής Αστυνομίας με τις εθνικές στρατηγικές, τις στρατηγικές, τα πλαίσια δράσης και τα θεματικά κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των διεθνών και περιφερειακών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των συστάσεων αυτών προς την Ελλάδα» 

3. Στο άρθρο 19 «Διεύθυνση Επικοινωνίας», η παρ. 3, στοιχείο αβ), να συμπληρωθεί ως ακολούθως (βλ. με έντονη γραμματοσειρά):

«[…] αβ) τον σχεδιασμό της επικοινωνιακής πολιτικής του Σώματος και την κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου συνόλου μέτρων πληροφόρησης και δημοσιότητας του έργου των υπηρεσιών, προσβάσιμων στα άτομα με αναπηρία, για την πληρέστερη δυνατή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών και την προβολή της αποτελεσματικότητας και του κοινωνικού προσώπου της Ελληνικής Αστυνομίας […]» 

4. Στο άρθρο 25 «Διεύθυνση Κοινωνικής Αστυνόμευσης», η παρ. 3 αγ) να τροποποιηθεί ως ακολούθως (βλ. με έντονη γραμματοσειρά):

«[…] αγ) τη συνεργασία με άλλες υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, κρατικούς φορείς, ανεξάρτητες αρχές και μη κυβερνητικές Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών για τον προσδιορισμό μέτρων προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων […]» 

5. Στο άρθρο 37 «Διεύθυνση Πληροφοριακών Συστημάτων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης» , η παρ. 3, στοιχείο ββ) να συμπληρωθεί ως ακολούθως (βλ. με έντονη γραμματοσειρά):

«[…] β) τη μελέτη μεθόδων βελτίωσης των παρεχόμενων εφαρμογών πληροφορικής, μεταξύ άλλων, προκειμένου να καταστούν προσβάσιμες και στα άτομα με αναπηρία, και της διακίνησης πληροφοριών μέσω αυτών, […]». 

ΜΕΡΟΣ Β΄ Αστυνομική Ακαδημία

Άρθρο 126 Εκπαίδευση στη Σχολή Αστυφυλάκων Ελληνικής Αστυνομίας

Στο πλαίσιο του κύκλου σπουδών που προβλέπονται, κρίνουμε απαραίτητο να συμπεριληφθούν μαθήματα που αφορούν στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, καθώς και στη συμπεριφορά/επικοινωνία/συναλλαγή με τα άτομα με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Ε.Σ.Α.μεΑ. (ΙΝ-ΕΣΑμεΑ) και το Κέντρο Δια Βίου Μάθησης που αυτό διαθέτει.

ΜΕΡΟΣ Δ’ Εκσυγχρονισμός του θεσμού της ηλεκτρονικής επιτήρησης υποδίκων καταδίκων και κρατουμένων σε άδεια - Ρυθμίσεις θεμάτων αρμοδιότητας της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής 

Προτείνουμε να ληφθούν υπόψη τα παρακάτω:

• Διασφάλιση της προσβασιμότητας των σωφρονιστικών καταστημάτων, των καταστημάτων κράτησης και των κρατητηρίων των αστυνομικών τμημάτων στα άτομα με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση με βάση τις ανάγκες τους.
• Τοποθέτηση των κρατούμενων με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση σε κελιά των σωφρονιστικών καταστημάτων και των καταστημάτων κράτησης με βάση τις ανάγκες τους.
• Σχεδιασμό ενός μηχανισμού για τον (έγκαιρο) εντοπισμό αφενός των μη ορατών αναπηριών των νεοεισερχόμενων κρατουμένων, αφετέρου μιας αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης που ενδεχομένως να αναπτύξουν οι κρατούμενοι κατά τη διάρκεια της κράτησης τους στα σωφρονιστικά καταστήματα και καταστήματα κράτησης.
• Διασφάλιση της προστασίας των κρατούμενων με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις λόγω του κινδύνου κακομεταχείρισης που διατρέχουν από τους/τις υπόλοιπους/ες κρατούμενους/ες.
• Παροχή ενός εισαγωγικού φυλλαδίου με πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία του εκάστοτε σωφρονιστικού καταστήματος ή καταστήματος κράτησης σε προσβάσιμη μορφή, π.χ. σε κείμενο εύκολο για ανάγνωση (easy-to-read), στη νοηματική γλώσσα, στη γραφή Braille κ.λπ. προκειμένου να ενημερωθούν οι κρατούμενοι/ες με αναπηρία για τα δικαιώματά τους καθώς και το πλαίσιο λειτουργίας του σωφρονιστικού καταστήματος ή του καταστήματος κράτησης που θα εκτίσουν την ποινή τους.
• Ορισμό ενός/μιας σωφρονιστικού υπάλληλου ως το άτομο με το οποίο μπορούν να επικοινωνήσουν οι κρατούμενοι/ες με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση σε περίπτωση που χρειαστούν κάτι ή θελήσουν κάποιος/α να τους εξηγήσει τον τρόπο λειτουργίας του σωφρονιστικού καταστήματος ή του καταστήματος κράτησης.
• Διασφάλιση ότι όλοι οι κρατούμενοι -με ή χωρίς αναπηρία- απολαμβάνουν ισότιμα το δικαίωμα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και ψυχικής υγείας.
• Παροχή στοιχείων σχετικά με: α) τον αριθμό των κρατούμενων με αναπηρία συμπεριλαμβανομένων και των κρατούμενων με ψυχοκοινωνικές αναπηρίες και β) το επίπεδο προσβασιμότητας των καταστημάτων κράτησης.
• Σχεδιασμό και εφαρμογή μέσων και υπηρεσιών διαφυγής των κρατούμενων με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση από τα σωφρονιστικά καταστήματα, τα καταστήματα κράτησης καθώς και τις δομές υγείας που βρίσκονται εντός αυτών σε περιπτώσεις έκτακτων συνθηκών, π.χ. σεισμός, πυρκαγιά κ.λπ., και την παροχή σχετικής εκπαίδευσης στους σωφρονιστικούς υπαλλήλους.
• Λήψη μέτρων που θα διασφαλίσουν την πρόσβαση των κρατούμενων με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση στις υφιστάμενες δραστηριότητες -π.χ. εκπαιδευτικές δραστηριότητες, επαγγελματική κατάρτιση- σε όλα τα καταστήματα κράτησης σε ίση βάση με τους κρατούμενους χωρίς αναπηρία.
• Επίτευξη συνεργασίας με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για το σχεδιασμό δράσεων για τους/τις κρατούμενους/ες με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση με βάση τις ανάγκες τους.
• Παροχή συνεχούς εκπαίδευσης των σωφρονιστικών υπαλλήλων τόσο στα δικαιώματα των κρατούμενων με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση όσο και στις ανάγκες τους ανά κατηγορία αναπηρίας με γνώμονα την προστασία της εγγενούς αξιοπρέπειας τους.
• Παροχή εκπαίδευσης στους σωφρονιστικούς υπαλλήλους για το πώς να φροντίζουν και να επιβλέπουν τους/τις κρατούμενους/ες με αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση, καθώς και για να εμποδίσουν οποιαδήποτε κακομεταχείριση εις βάρος τους από τους κρατούμενους χωρίς αναπηρία.

Επιπρόσθετα, στο άρθρο 180 Επαναπροσδιορισμός του ευεργετικού υπολογισμού ημερών ποινής καταδίκων και υποδίκων λόγω εργασίας ή απασχόλησης σε προγράμματα ή σπουδές - Τροποποίηση παρ. 1 και αντικατάσταση παρ. 2 άρθρου 46 Σωφρονιστικού Κώδικα, θα θέλαμε να επισημάνουμε τα εξής:

Με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι στην παρ. 1, σημείο βα) προβλέπεται το εξής: «Κάθε ημέρα απασχόλησης σε θέση βοηθού νοσοκόμου αποκλειστικά για τη φροντίδα κρατουμένων με σοβαρή αναπηρία ή χρόνιες παθήσεις, με ποσοστό αναπηρίας εξήντα επτά τοις εκατό (67%) και άνω και που απαιτούν συνεχόμενη φροντίδα από τρίτο άτομο υπολογίζεται σε δύο (2) επιπλέον ημέρες εκτιόμενης ποινής».

Κρίνουμε σημαντικό να επισημάνουμε, ότι σύμφωνα με την παρατήρηση/σύσταση της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις συνθήκες κράτησης στα καταστήματα κράτησης, η παροχή υπηρεσιών φροντίδας και νοσηλείας στους κρατούμενους με σοβαρή αναπηρία ή/και χρόνια πάθηση, θα πρέπει να παρέχεται από εξειδικευμένο υγειονομικό προσωπικό και όχι από άλλους κρατούμενους, όπως προβλέπεται στο εν λόγω σχέδιο νόμου (βλ. σελ. 67 της Έκθεσης της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων (CPT) του είναι διαθέσιμη στο: https://rm.coe.int/1680a7ce97).

Ευελπιστώντας ότι θα ανταποκριθείτε θετικά στις προτάσεις μας

Σας ευχαριστούμε θερμά εκ των προτέρων.