(Αρ. Πρωτ.: 1527)
ΘΕΜΑ: «Πρόταση Ε.Σ.Α.μεΑ. επί του υπό συζήτηση Σχεδίου Νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης με τίτλο “Σύσταση και λειτουργία Ανεξάρτητης Αρχής Ελέγχου της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή, ρυθμίσεις για την Επιτροπή Ανταγωνισμού και λοιπές διατάξεις”.»
Αξιότιμη Πρόεδρε,
Αξιότιμα Μέλη,
Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) σας αποστέλλει, με το παρόν, πρότασή της επί του υπό συζήτηση Σχεδίου Νόμου με τίτλο «Σύσταση και λειτουργία Ανεξάρτητης Αρχής Ελέγχου της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή, ρυθμίσεις για την Επιτροπή Ανταγωνισμού και λοιπές διατάξεις», και ζητά να κληθεί κατά τη συζήτησή του στην Επιτροπή εκπρόσωπός της προκειμένου να σας την παρουσιάσει.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το σύνολο των προτάσεών μας, οι οποίες υποβλήθηκαν στο πλαίσιο της δημόσιας ηλεκτρονικής διαβούλευσης τόσο μέσω του διαδικτυακού τόπου ανοιχτής διακυβέρνησης www.opengov.gr όσο και απευθείας στον Υπουργό Ανάπτυξης με το υπ’ αριθμ. πρωτ. 1470/11.11.2025 έγγραφό μας, με εξαίρεση την παρούσα, έχουν ενσωματωθεί στο σχέδιο νόμου. Πιο συγκεκριμένα, προστέθηκε ρητή αναφορά στα άρθρα 3 και 4 για την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών με αναπηρία και στο άρθρο 33 προβλέφθηκε η συνεργασία της Ανεξάρτητης Αρχής με το Εθνικό Συμβούλιο Καταναλωτή και Αγοράς (ΕΣΚΑ), στο οποίο η Συνομοσπονδία συμμετέχει με εκπρόσωπό της.
Προτού επανα-υποβάλουμε την πρότασή μας ελαφρώς διαφοροποιημένη, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε ότι τα άτομα με αναπηρία, χρόνιες ή/και σπάνιες παθήσεις:
- Αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα του καταναλωτικού κοινού[1].
- Δεν είναι μόνο καταναλωτές γενικών αγαθών και υπηρεσιών (όπως τρόφιμα, είδη ρουχισμού ή οικιακής χρήσης, νερό, φυσικό αέριο, ηλεκτρική ενέργεια, υπηρεσίες στέγασης, εστίασης, εκπαίδευσης, αναψυχής, ιατρικές υπηρεσίες κ.λπ.), αλλά και ειδικών (όπως βοηθήματα κινητικότητας ή/και ενίσχυσης ακοής ή/και όρασης, ειδικοί εξοπλισμοί υποστήριξης της διαβίωσης, ιατρικός εξοπλισμός, φάρμακα και αναλώσιμα υλικά, υπηρεσίες προσωπικής φροντίδας ή αποκατάστασης).
- Θεωρούνται ευάλωτοι καταναλωτές, καθώς συχνά στερούνται ίσων επιλογών στην αγορά. Πολλά προϊόντα και υπηρεσίες είναι μη προσβάσιμα, περιορίζοντας τη δυνατότητά τους να επιλέγουν ελεύθερα, όπως οι υπόλοιποι πολίτες. Επιπρόσθετα, η έλλειψη προσβάσιμων πληροφοριών δυσχεραίνει τη σύγκριση τιμών και ποιότητας. Οι συμβάσεις -ιδίως σε τομείς όπως η ενέργεια ή οι τηλεπικοινωνίες- είναι συχνά δυσνόητες και μη διαθέσιμες σε προσβάσιμες και κατανοητές σε όλους μορφές. Η ευαλωτότητα των καταναλωτών με αναπηρία εντείνεται από παράγοντες όπως είναι το χαμηλό εισόδημα λόγω του αποκλεισμού τους από την αγορά εργασίας, η εξάρτηση από υποστηρικτικές τεχνολογίες και η έλλειψη κατάλληλης νομικής υποστήριξης.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι:
- η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, κυρωθείσα από την Ελληνική Βουλή με τον ν. 4074/2012, αν και δεν περιλαμβάνει ρητή αναφορά ή ξεχωριστό άρθρο στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία ως καταναλωτών, κατοχυρώνει το δικαίωμά τους για ισότιμη πρόσβαση στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα: i) το Άρθρο 5 απαγορεύει κάθε μορφή διάκρισης σε βάρος των ατόμων με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που σχετίζονται με την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, ii) το Άρθρο 9 επιβάλλει τη λήψη μέτρων για την ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στο φυσικό περιβάλλον, τα μέσα μεταφοράς, την πληροφορία και τις επικοινωνίες, καθώς και σε κάθε υπηρεσία που παρέχεται στο κοινό, iii) το Άρθρο 12 κατοχυρώνει την ικανότητα των ατόμων με αναπηρία για δικαιοπραξία, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα, με την κατάλληλη υποστήριξη, να συνάπτουν συμβάσεις και να συμμετέχουν σε οικονομικές συναλλαγές, iv) το Άρθρο 19 αναγνωρίζει το δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία στην ανεξάρτητη διαβίωση και κοινωνική ένταξη, και καλεί τα συμβαλλόμενα κράτη να λάβουν μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε καταστήματα, κοινοτικές υπηρεσίες και εγκαταστάσεις, v) το Άρθρο 20 επιβάλλει τη διευκόλυνση πρόσβασης σε βοηθήματα κινητικότητας, υποστηρικτικές συσκευές και τεχνολογίες σε προσιτό κόστος, vi) το Άρθρο 21 κατοχυρώνει το δικαίωμα πρόσβασης σε πληροφορίες που προορίζονται για το κοινό σε προσβάσιμες μορφές και τεχνολογίες, vii) το Άρθρο 30 διασφαλίζει την ισότιμη συμμετοχή στην πολιτιστική ζωή, την αναψυχή, τον ελεύθερο χρόνο και τον αθλητισμό,
- σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 61 του ν.4488/2017 «1. Κάθε φυσικό πρόσωπο ή νομικό πρόσωπο δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υποχρεούται να διασφαλίζει την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στο πεδίο των αρμοδιοτήτων ή δραστηριοτήτων του, λαμβάνοντας κάθε πρόσφορο μέτρο και απέχοντας από οποιαδήποτε ενέργεια ή πρακτική που ενδέχεται να θίγει την άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Ιδίως υποχρεούται: α) να αφαιρεί υφιστάμενα εμπόδια κάθε είδους, β) να τηρεί τις αρχές καθολικού σχεδιασμού σε κάθε τομέα της αρμοδιότητάς του ή της δραστηριοποίησής του, προκειμένου να διασφαλίζει για τα άτομα με αναπηρία την προσβασιμότητα των υποδομών, των υπηρεσιών ή των αγαθών που προσφέρει, γ) να παρέχει, όπου απαιτείται σε συγκεκριμένη περίπτωση, εύλογες προσαρμογές υπό τη μορφή εξατομικευμένων και κατάλληλων τροποποιήσεων, ρυθμίσεων και ενδεδειγμένων μέτρων, χωρίς την επιβολή δυσανάλογου ή αδικαιολόγητου βάρους, δ) να απέχει από πρακτικές, κριτήρια, συνήθειες και συμπεριφορές που συνεπάγονται διακρίσεις σε βάρος των ατόμων με αναπηρία, ε) να προάγει με θετικά μέτρα την ισότιμη συμμετοχή και άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στον τομέα της αρμοδιότητας ή δραστηριότητάς του»,
- το άρθρο 3 του ν. 5023/2023, επεκτείνει την αρχή της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης και στο πεδίο της παροχής αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται (συναλλακτικά) στο κοινό,
- με τον ν. 4994/2022, μέσω του οποίου ενσωματώθηκε στην εθνική μας νομοθεσία η Οδηγία (ΕΕ) 2019/882, γνωστή ως Ευρωπαϊκή Πράξη Προσβασιμότητας, καθορίζονται οι υποχρεώσεις των οικονομικών φορέων ως προς τη διάθεση στην αγορά προσβάσιμων στα άτομα με αναπηρία προϊόντων και υπηρεσιών,
η Ε.Σ.Α.μεΑ. προτείνει στην υποπερίπτωση γγ) της παρ. 2 του άρθρου 4 «Αποστολή και αρμοδιότητες της Αρχής» να προστεθεί διάταξη με την οποία να προβλέπεται:
α) η παρακολούθηση της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης λόγω αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης στο πεδίο της παροχής αγαθών και υπηρεσιών (βλ. άρθρο 3, ν.5023/2023), κατ’ αντιστοιχία με την πρόβλεψη που αφορά στην παρακολούθηση της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης μεταξύ ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, προσδιορίζοντας παράλληλα τον ρόλο της Αρχής στην παρακολούθηση της εφαρμογής των διατάξεων του ν.4994/2022 «Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/882 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Απριλίου 2019 σχετικά με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας προϊόντων και υπηρεσιών και άλλες επείγουσες διατάξεις για την ενίσχυση της ανάπτυξης», και
β) η συνεργασία με την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) λόγω της πολύχρονης εμπειρίας και τεχνογνωσίας που διαθέτει σε ζητήματα όπως είναι η πρόσβαση, η προσβασιμότητα, ο καθολικός σχεδιασμό και τα δικαιώματα των καταναλωτών με αναπηρία.
Δεδομένου ότι:
- η προσβασιμότητα των προϊόντων και υπηρεσιών αποτελεί προϋπόθεση για την ανεμπόδιστη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην αγορά,
- στην παρ. 2 του άρθρου 19 του ν.4994/2022 ορίζεται ως αρμόδια αρχή εποπτείας της αγοράς για τα προϊόντα ως προς τις εφαρμοστέες απαιτήσεις προσβασιμότητας: i) η Διεύθυνση Ασφάλειας και Συμμόρφωσης Βιομηχανικών Προϊόντων της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, για τα προϊόντα των περ. α) και ε) της παρ. 1 του άρθρου 3 και για τα τερματικά πληρωμών και τις αυτόματες ταμειακές μηχανές, ii) η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, για τα προϊόντα της περ. γ) της παρ. 1 του άρθρου 3, iii) η Γενική Γραμματεία Μεταφορών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών από κοινού με τη Διεύθυνση Ασφάλειας και Συμμόρφωσης Βιομηχανικών Προϊόντων, για τα προϊόντα των στοιχείων ii), iii) και iv) της υποπερ. ββ) της περ. β) της παρ. 1 του άρθρου 3, και iv) το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης από κοινού με τη Διεύθυνση Ασφάλειας και Συμμόρφωσης Βιομηχανικών Προϊόντων, για τα προϊόντα της περ. δ) της παρ. 1 του άρθρου 3,
- σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 4 «Γενικές Υποχρεώσεις» της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες, κατά την ανάπτυξη και εφαρμογή της νομοθεσίας και των πολιτικών, τα κράτη που έχουν κυρώσει τη Σύμβαση, όπως είναι και η χώρα μας, οφείλουν να συμβουλεύονται και να εμπλέκουν ενεργά τα άτομα με αναπηρία μέσω των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων,
- το άρθρο 3 του ν. 5023/2023, επεκτείνει την αρχή της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης και στο πεδίο της παροχής αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται (συναλλακτικά) στο κοινό,
προτείνουμε η υπο-περίπτωση γγ) της παρ. 2 του άρθρου 4 συμπληρωθεί ως ακολούθως (βλ. με έντονη γραμματοσειρά):
«Άρθρο 4 Αποστολή και Αρμοδιότητες της Αρχής
1. Η αποστολή της Ανεξάρτητη Αρχής Εποπτείας της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή συνίσταται: […]
2. Κατά την επιδίωξη της αποστολής, η Αρχή ασκεί τις παρακάτω αρμοδιότητες:
α) Αναφορικά με την εποπτεία και τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς: […]
γγ) παρακολουθεί την εφαρμογή στον ιδιωτικό τομέα τόσο της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4 του ν. 3769/2009 (Α’ 105) όσο και της αρχής της ίσης μεταχείρισης λόγω αναπηρίας ή χρόνιας πάθησης στο πεδίο της παροχής αγαθών και υπηρεσιών, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 3 του ν.5023/2023 (Α’34), εποπτεύει τις αρμόδιες αρχές εποπτείας της αγοράς της παρ. 2 του άρθρου 19 του ν.4994/2022 και συνεργάζεται με την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) με σκοπό την προστασία και προώθηση των δικαιωμάτων των καταναλωτών με αναπηρία […]».
Ελπίζοντας στη θετική ανταπόκρισή σας.
[1] Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, ο αριθμός των ατόμων με μέτρια και σοβαρή αναπηρία ανέρχεται σε 2.012.975, που αντιστοιχεί στο 23,1% του πληθυσμού της χώρας. Βλ. Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών έτους 2023 (EU-SILC 2023). Επεξεργασία Στοιχείων: Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ.
